Korekta prac – Kielecczyzna czy Kieleczyzna? Rzeczowniki zakończone na -szczyzna, -cczyzna, -dczyzna
Korekta prac – Kielecczyzna czy Kieleczyzna? Rzeczowniki zakończone na -szczyzna, -cczyzna, -dczyzna
Sprawdzanie prac dyplomowych to niełatwe zadanie, szczególnie jeśli mamy do czynienia z rzadko używanymi formami, takimi jak rzeczowniki zakończone na -szczyzna, -cczyzna, -dczyzna. Wyrazy te powstały od przymiotników, jednak ich pisownia rządzi się zróżnicowanymi zasadami. Przybliżę Wam dzisiaj to zagadnienie, tak aby poprawki prac licencjackich i magisterskich nie były w Waszym przypadku konieczne.
Rzeczowniki z końcówką –szczyzna
Za pomocą przyrostka -izna (-yzna) powstało całkiem dużo rzeczowników odprzymiotnikowych, np. ojczyzna, Opolszczyzna, pańszczyzna. Są one na tyle popularne, że ich pisownia nie sprawia nam problemu. Co jednak z wyrazami takimi jak francuszczyzna czy Kaszubszczyzna? Tutaj mogą już pojawić się wątpliwości, ponieważ przyrostek -izna powoduje zmianę w wymowie poprzedzającej go grupy spółgłoskowej.
Zacznijmy od przymiotników zakończonych na -ski. Tworzymy od nich rzeczowniki zakończone na -szczyzna. W tym wypadku pisownia oparta jest na zasadzie fonetycznej (piszemy tak jak wymawiamy), np.
| angielski | — angielszczyzna | mongolski | — mongolszczyzna |
| arabski | — arabszczyzna | opolski | — Opolszczyzna |
| bułgarski | — bułgarszczyzna | połabski | — połabszczyzna |
| chiński | — chińszczyzna | prasłowiański | — prasłowiańszczyzna |
| francuski | — francuszczyzna | staropolski | — staropolszczyzna |
| góralski | — góralszczyzna | suwalski | — Suwalszczyzna |
| kaszubski | — Kaszubszczyzna (kaszubszczyzna) | wileński | — Wileńszczyzna. |
Do tej grupy zaliczamy także rzeczowniki tworzone od nazwisk z końcówką -ski, np.
Przybyszewski – przybyszewszczyzna
Żeromski – żeromszczyzna.
Rzeczowniki z końcówką –cczyzna
Nieco inaczej wygląda sytuacja z rzeczownikami utworzonymi od przymiotników zakończonych na -cki. Powstają one za pomocą przyrostka -cczyzna, który wymawiamy jako -czczyzna. W pisowni nie kierujemy się tu więc zasadą fonetyczną, ale morfologiczną, czyli zapisujemy wyrazy zgodnie z tym, jak wyglądał ich temat i przyrostek słowotwórczy. Np.
kielecki – Kielecczyzna
łużycki – łużycczyzna
sądecki – Sądecczyzna
staroświecki – staroświecczyzna
żywiecki – Żywiecczyzna.
Rzeczowniki z końcówką –dczyzna
Ostatnią grupę stanowią rzeczowniki powstałe od przymiotników zakończonych na -dzki. Mają one końcówkę -dczyzna, a ich pisownia warunkowana jest graficzną postacią rzeczowników, od których powstały przymiotniki, które następnie stały się podstawą rzeczowników odprzymiotnikowych, o których dzisiaj mówimy. Np.
Flamand, flamandzki – flamandczyzna
Nowogród, nowogrodzki – Nowogródczyzna.
W wyjątkowych sytuacjach przyrostek -yzna może też służyć do tworzenia rzeczowników od innych rzeczowników, np.
Grek, Greka – greczyzna
hajdamaka – hajdamaczyzna
Niemiec, Niemca – niemczyzna
ojciec, ojca – ojczyzna.
W przypadku rzeczowników zakończonych na -yzna wymowa może być często myląca, dlatego tak ważna jest poprawa tekstu pod kątem obowiązujących zasad ortograficznych.