98% zgodności z JSA
- Wypróbuj za darmo program antyplagiatowy Wrona

Inwentarz osobowości NEO-FFI - Model Wielkiej Piątki

Dorota Wrona
Dorota Wrona

NEO-FFI - Inwentarz osobowości Costy i McCrae. Pomiar cech osobowości w badaniach z zakresu psychologii i pielęgniarstwa. Neurotyczność, Sumienność, Ugodowość, Ekstrawersja, Otwartość na doświadczenia. Wykorzystaj w pracy magisterskiej

Okładka artykułu
Dorota Wrona
Dorota Wrona
starstarstarstarstar

ocena 5 (2)

Data aktualizacji: 2024-10-09

Opis narzędzia

Autorzy: P. T. Costa, R. R. McCrae (1992)

Autorzy adaptacji polskiej: Bogdan Zawadzki, Jan Strelau, Piotr Szczepaniak, Magdalena Śliwińska (1998)

Służy do oceny pięciu głównych czynników osobowości: neurotyczności, ekstrawersji, otwartości na doświadczenia, ugodowości i sumienności.

Narzędzie składa się z 60 stwierdzeń, do których badany musi ustosunkować się na 5-stopniowej skali. Arkusz dzieli się na 5 skal, składających się z 12 pytań, umożliwiających indywidualny pomiar każdej z 5 cech osobowości.

Rzetelność: 0,68-0,82 alfy Cronbacha.

Trafność: Badanie trafności pomiaru skalami polskiej wersji NEO-FFI związane było z próbą weryfikacji tezy autorów o realności, niezmienniczości i biologiczności podstawowych pięciu cech osobowości.

Model Wielkiej Piątki

Model Wielkiej Piątki, opracowany głównie przez Costę i McCrae w latach 80., jest wynikiem szerokich analiz psychometrycznych i leksykalnych. Pięć głównych wymiarów (ekstrawersja, neurotyzm, ugodowość, sumienność i otwartość na doświadczenie) zostało zidentyfikowanych jako powtarzalne i stabilne w różnych badaniach i kulturach. Model ten zyskał na popularności dzięki publikacjom takim jak "Revised NEO Personality Inventory" (1985). Costa i McCrae wykorzystywali analizy leksykalne i psychometryczne, które były rozwinięciem metod stosowanych przez Allporta i Eysencka. Model Wielkiej Piątki jest szerzej akceptowany i wspierany przez badania psychometryczne i leksykalne, które potwierdzają istnienie pięciu stabilnych wymiarów osobowości (Costa i McCrae, 1992).

Badania leksykalne, które doprowadziły do modelu Wielkiej Piątki, opierały się na hipotezie leksykalnej, zakładającej, że kluczowe różnice w zachowaniach ludzi znajdują odzwierciedlenie w języku. Oznacza to, że w każdym języku powstają słowa opisujące istotne cechy osobowości, a analiza tego słownictwa pozwala wyodrębnić podstawowe wymiary osobowości. W latach 30. XX wieku Gordon Allport i Henry Odbert przeszukali słowniki, identyfikując około 18 tysięcy słów opisujących cechy charakteru. Po ich uproszczeniu Raymond Cattell opracował listę 16 cech, a w latach 80. Lewis Goldberg oraz Paul Costa i Robert McCrae, stosując analizę czynnikową, sprowadzili te cechy do pięciu głównych wymiarów osobowości.

Nadal Potrzebujesz

POMOCY W PISANIU ?

Nazywam się Dorota Wrona. Moją misją jest pomoc studentom. Skorzystaj z ponad 25 lat doświadczenia w pisaniu i redakcji tekstów naukowych

Umów się na darmowe konsultacje

Potrzebujesz pomocy?

Uzyskaj darmowe wparcie na każdym etapie pisania pracy.

X

Sumienność

Sumienność to cecha osobowości związana z odpowiedzialnością, skrupulatnością, samodyscypliną i zorganizowaniem. Osoby o wysokim poziomie sumienności są zazwyczaj dobrze zorganizowane, konsekwentne w działaniu oraz dbają o dokładność i rzetelność w realizacji swoich zadań. Cechuje je silna motywacja do osiągania celów, wytrwałość oraz umiejętność planowania i zarządzania czasem. Sumienni ludzie są także bardziej skłonni do przestrzegania zasad i regulaminów, a ich działania charakteryzują się dużą odpowiedzialnością i obowiązkowością. W codziennym życiu osoby sumienne przejawiają tendencję do skrupulatnej realizacji powierzonych zadań oraz dążenia do osiągnięcia sukcesu, zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Sumienność obejmuje kilka aspektów, w tym samodyscyplinę, która oznacza umiejętność konsekwentnego działania pomimo trudności, oraz zorganizowanie, które pozwala na efektywne planowanie i zarządzanie obowiązkami. Osoby te są zazwyczaj ambitne i pracowite, a ich działania charakteryzują się systematycznością oraz precyzją.

Przegląd badań

NEO-FFI to jedno z najbardziej poluarnych i przebadanych narzędzi psychometrycznych. opisane ponieżej badania stanowią jedynie małą częśc olbryzmiego zbioru prac wykorzystujących ten kwestionariusz.

Zrowie psychiczne i satysfakcja z życia

Wskazuje się na silny związek między cechami osobowości a stanem zdrowia psychicznego. Cechy takie jak neurotyczność są często związane z niższym poziomem szczęścia i wyższym ryzykiem zaburzeń psychicznych, w tym depresji i lęku (Costa & McCrae, 1980). Z kolei cechy takie jak sumienność i ekstrawersja sprzyjają lepszemu funkcjonowaniu psychicznemu, co sugeruje, że osoby o tych cechach łatwiej radzą sobie ze stresem i wyzwaniami życiowymi (John & Srivastava, 1999).

Ekstrawersja, powiązana z towarzyskością i pozytywnym nastawieniem, koreluje z lepszymi wynikami w zakresie zdrowia psychicznego (Watson & Clark, 1997). Z kolei niska otwartość na doświadczenia może zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń osobowości, co negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne (Widiger & Trull, 1997). Sumienność jest również powiązana z wyższym poziomem zdrowia psychicznego i ogólną jakością życia (Roberts, Walton, & Bogg, 2005).

Uwarunkowania genetyczne

Genetyka: Badania bliźniąt i adopcji wykazały, że cechy osobowości mają znaczący komponent dziedziczny, odpowiadający za około 50% wariancji w osobowości. Oznacza to, że geny odgrywają istotną rolę w kształtowaniu indywidualnych różnic w osobowości, choć nie jest to determinacja pełna (McGue & Matteson, 2013).

Układ nerwowy i neuroprzekaźniki: Neurobiologiczne podstawy osobowości są związane z układami neuroprzekaźnikowymi, szczególnie serotoninowym i dopaminergicznym. Badania sugerują, że polimorfizmy genów związane z receptorami i transporterami tych neuroprzekaźników wpływają na cechy temperamentu i osobowości, przy czym model wielogenowy wyjaśnia, że złożone cechy osobowości wynikają z interakcji wielu genów (Reif & Lesch, 2003).

Interakcje genów i środowiska: Badania wskazują, że osobowość rozwija się poprzez dynamiczne interakcje między genami a środowiskiem. Na przykład czynniki środowiskowe mogą modulować ekspresję genów, co wpływa na rozwój cech osobowości (Caprara & Cervone, 2000).

Ewolucja i osobowość: Różnice osobowości mogą mieć swoje korzenie w mechanizmach ewolucyjnych. W tym kontekście teoria doboru naturalnego tłumaczy różnorodność osobowości jako strategię adaptacyjną w zmiennym środowisku. Osobowość jest postrzegana jako norma reakcji genotypu na różne środowiska (Penke, Denissen, & Miller, 2007).

Radzenie sobie ze stresem

Cechy osobowości, takie jak neurotyzm, ekstrawersja i sumienność, odgrywają istotną rolę w wyborze strategii radzenia sobie ze stresem. Neurotyzm jest często powiązany z biernymi i nieefektywnymi metodami, takimi jak unikanie problemów i wyobrażeniowe myślenie życzeniowe, co może zwiększać odczuwanie lęku i nasilać objawy stresu. Z kolei ekstrawersja i sumienność sprzyjają bardziej aktywnym strategiom, w tym poszukiwaniu wsparcia społecznego oraz koncentracji na rozwiązywaniu problemów, co pomaga skuteczniej radzić sobie w trudnych sytuacjach (Watson & Hubbard, 1996).

Osoby o wysokim poziomie neurotyzmu są bardziej podatne na stres, co wpływa na wybór mniej skutecznych strategii radzenia sobie, takich jak obwinianie siebie, które dodatkowo zwiększa poziom lęku (Bolger, 1990). Z kolei osoby o wysokiej ekstrawersji i sumienności wykazują większą zdolność do adaptacji dzięki proaktywnemu podejściu do problemów i poszukiwaniu wsparcia społecznego, co wspomaga radzenie sobie ze stresem (Dementiy et al., 2021). Dodatkowo, elastyczność psychologiczna oraz otwartość na nowe doświadczenia zwiększają zdolność do skutecznego przystosowywania się do zmian życiowych, co prowadzi do bardziej kreatywnego i efektywnego radzenia sobie ze stresem (Brose, 2021).

Tematy prac magisterskich

Bibliografia