KKS - Kwestionariusz Kompetencji Społecznych Anny Matczak

Opis narzędzia

Autor: Anna Matczak

Kwestionariusz Kompetencji Społecznych (KKS) autorstwa Anny Matczak jest narzędziem samoopisowym przeznaczonym do pomiaru poziomu kompetencji społecznych rozumianych jako zdolność do efektywnego funkcjonowania w sytuacjach wymagających kontaktów interpersonalnych.

Kompetencje społeczne ujmowane są w tym narzędziu jako rezultat interakcji:

• Predyspozycji osobowościowych
• Inteligencji społecznej i emocjonalnej
• Doświadczeń nabywanych w toku treningu społecznego i codziennych interakcji

KKS koncentruje się na behawioralnym aspekcie funkcjonowania jednostki, odnosząc się do skuteczności zachowań w typowych sytuacjach społecznych.

Struktura narzędzia

Kwestionariusz składa się z 90 pozycji diagnostycznych opisujących różnorodne sytuacje społeczne, w których badany ocenia stopień trudności funkcjonowania, posługując się czterostopniową skalą odpowiedzi.

Interpretacja wyników: Wyższe wyniki wskazują na większą skuteczność w radzeniu sobie w sytuacjach społecznych.

Narzędzie umożliwia uzyskanie wyników w trzech skalach szczegółowych oraz wyniku ogólnego kompetencji społecznych.

Skale szczegółowe KKS

1. Skala Intymności (I)

Mierzy kompetencje ujawniające się w sytuacjach bliskiego, bezpośredniego kontaktu z inną osobą. Dotyczy zdolności do nawiązywania i podtrzymywania relacji opartych na otwartości, zaufaniu i wymianie emocjonalnej.

Obejmuje takie aspekty funkcjonowania, jak:

• Umiejętność mówienia o sobie
• Okazywanie uczuć
• Reagowanie na emocje innych osób
• Radzenie sobie w relacjach wymagających zaangażowania emocjonalnego i bliskości interpersonalnej

2. Skala Ekspozycji Społecznej (ES)

Odnosi się do kompetencji potrzebnych w sytuacjach, w których jednostka znajduje się w centrum uwagi innych ludzi lub podlega społecznej ocenie.

Mierzy skuteczność funkcjonowania w sytuacjach publicznych, takich jak:

• Wystąpienia i prezentacje
• Zabieranie głosu na forum grupy
• Bycie obserwowanym i ocenianym

Skala ta odzwierciedla zdolność radzenia sobie z napięciem społecznym, stresem oraz presją związaną z oceną zewnętrzną.

3. Skala Zachowań Asertywnych (A)

Mierzy kompetencje związane z obroną własnych praw, wyrażaniem opinii, potrzeb i uczuć oraz stawianiem granic w kontaktach interpersonalnych.

Dotyczy funkcjonowania w sytuacjach konfliktowych lub wymagających stanowczości, przy jednoczesnym poszanowaniu praw i godności innych osób. Skala ta opisuje skuteczność zachowań asertywnych, rozumianych jako równowaga pomiędzy uległością a agresją.

Wynik ogólny KKS

Stanowi sumę wyników uzyskanych w trzech skalach szczegółowych i odzwierciedla globalny poziom kompetencji społecznych, rozumianych jako ogólna skuteczność funkcjonowania jednostki w różnorodnych sytuacjach interpersonalnych, zarówno w kontekstach bliskich relacji, jak i sytuacjach publicznych oraz wymagających asertywności.

Właściwości psychometryczne

KKS charakteryzuje się zadowalającymi właściwościami psychometrycznymi.

Rzetelność

Rzetelność Kwestionariusza Kompetencji Społecznych oceniona na podstawie współczynników alfa Cronbacha wskazuje na wysoką spójność wewnętrzną zarówno skal szczegółowych, jak i wyniku łącznego:

• Skale szczegółowe: α Cronbacha = 0,79 - 0,91
• Wynik ogólny: α Cronbacha = 0,93 - 0,95

Uzyskane wyniki potwierdzają, że KKS stanowi stabilne i wiarygodne narzędzie do pomiaru kompetencji społecznych w badanych grupach.

Badania wykazały również wysoką stabilność wyników w badaniach test-retest.

Trafność

Trafność narzędzia potwierdzono poprzez istotne korelacje z innymi miarami:

• Kompetencji społecznych
• Cech osobowości
• Inteligencji emocjonalnej
• Efektywności funkcjonowania w sytuacjach edukacyjnych i zawodowych

Zastosowanie w badaniach

Kwestionariusz znajduje zastosowanie zarówno w badaniach naukowych, jak i w praktyce diagnostycznej.

Obszary zastosowań:

• Psychologia pracy: dobór i selekcja pracowników, ocena kompetencji interpersonalnych
• Psychologia kliniczna: diagnoza trudności w relacjach społecznych, zaburzeń lękowych społecznie
• Psychologia wychowawcza: ocena rozwoju kompetencji społecznych dzieci i młodzieży
• Poradnictwo psychologiczne: planowanie interwencji rozwojowych
• Badania naukowe: badania nad determinantami i konsekwencjami kompetencji społecznych

Grupa badana: Dorośli (dostępne normy dla różnych grup wiekowych i zawodowych)

Interpretacja wyników

Wyniki KKS interpretuje się w odniesieniu do norm standaryzowanych dla polskiej populacji. Wyższe wyniki wskazują na większą skuteczność w radzeniu sobie w odpowiednich kategoriach sytuacji społecznych.

Profil kompetencji społecznych może być różnicowany - osoba może wykazywać wysokie kompetencje w jednym obszarze (np. intymności) przy jednoczesnych trudnościach w innym (np. ekspozycji społecznej).

Analiza profilu wyników pozwala na:

• Identyfikację mocnych i słabych stron w zakresie kompetencji społecznych
• Planowanie działań rozwojowych i terapeutycznych
• Przewidywanie efektywności funkcjonowania w różnych kontekstach społecznych
• Dobór odpowiednich form treningu kompetencji społecznych

Zalety i ograniczenia narzędzia

Zalety KKS:

• Wysoka rzetelność i trafność
• Kompleksowy pomiar kompetencji społecznych w trzech kluczowych wymiarach
• Stosunkowo szybkie i łatwe w administrowaniu
• Dostępność norm dla polskiej populacji
• Możliwość uzyskania zarówno wyniku ogólnego, jak i profilu szczegółowego
• Szerokie zastosowanie w różnych kontekstach

Ograniczenia:

• Metoda samoopisowa - podatność na zniekształcenia związane z aprobatą społeczną
• Pomiar deklarowanych kompetencji, nie zawsze odpowiadających rzeczywistym zachowaniom
• Brak możliwości oceny kompetencji nieświadomych
• Wymaga pewnego poziomu samoświadomości respondenta

Źródło

Matczak, A. (2011). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych (KKS). Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.